Bent u niet alleen voor de wet gehuwd, maar ook volgens uw religie en loopt uw huwelijk op de klippen? Dan moet u in beginsel twee procedures voeren om te kunnen scheiden. De Nederlandse rechter kan immers alleen het burgerlijke huwelijk ontbinden, omdat het religieuze huwelijk naar Nederlands recht niet wordt erkend. Andersom geldt ook dat de in Nederland uitgesproken echtscheiding in het land van herkomst/volgens de religieuze wetten niet wordt erkend. Als u en/of uw echtgenoot ook in religieus opzicht de huwelijksband wil verbreken, moet u rekening houden met het volgende.
Gevangen in het huwelijk
Veel religies kennen het scheidingsrecht alleen toe aan de man, zoals het islamitische recht. Dit heet de “talaq” of in het Nederlands vertaald “verstoting”. De vrouw heeft naar islamitische recht geen zelfstandig scheidingsrecht. Zij is hiervoor afhankelijk van haar echtgenoot of van de rechter in het land van herkomst. We zien in de praktijk dat een scheiding in het land van herkomst – indien al mogelijk – meestal niet wordt gevraagd, omdat de kosten daarvan hoog zijn, de uitkomst onzeker en de reis te gevaarlijk. Als haar echtgenoot de religieuze scheiding niet wenst, zit de vrouw als het ware gevangen in het huwelijk.
De gevolgen van huwelijkse gevangenschap zijn voor veel vrouwen ingrijpend. Zij kunnen bijvoorbeeld niet opnieuw in een religieus huwelijk treden. Als zij een nieuwe relatie aangaan, kunnen zij als overspelige vrouw worden aangemerkt met als gevolg sociale uitstoting. In islamitische landen kan dit tot strafrechtelijke vervolging leiden met de doodstraf tot gevolg. Voorts lopen deze vrouwen het risico van seksuele opeisbaarheid en kunnen zij vaak niet zonder toestemming van hun man reizen in het land van herkomst.
Onrechtmatige daad?
De Nederlandse rechter kan het religieuze huwelijk dus niet zelf ontbinden. Vrouwen van wie de man de religieuze scheiding weigert, kunnen de Nederlandse rechter wel vragen de man tot medewerking te dwingen. Aan zo’n veroordeling kan de rechtbank een dwangsom of lijfsdwang verbinden. Ook hiervoor zullen vrouwen vooralsnog een aparte procedure moeten voeren. In de praktijk blijkt dat maar weinig vrouwen hier gebruik van maken. Zij leggen zich neer bij hun lot, omdat het voor hen – vanwege het kostenaspect of de sociale druk – niet mogelijk is om nog een procedure te voeren.
Een ander probleem is dat de religieuze instantie niet altijd wil meewerken aan de religieuze scheiding als de man daartoe op straffe van een dwangsom (en dus niet uit vrije wil) is gehouden.
Ook hebben dwangsommen lang niet altijd het beoogde effect als de man in kwestie niet vermogend is of zijn vermogen verborgen houdt in het land van herkomst. Voor die gevallen zou lijfsdwang uitkomst kunnen bieden, maar rechters zijn tot het opleggen hiervan doorgaans uiterst terughoudend, hetgeen ook terecht lijkt, zeker als er kinderen in het spel zijn.
Gloort er licht aan de horizon?
In november 2019 heeft de minister een wetsvoorstel ingediend, dat mogelijk moet maken om in één procedure zowel de burgerlijke als de religieuze scheiding te regelen. Volgens dit voorstel kan de Nederlandse rechter in de echtscheidingsprocedure de man een bevel geven om mee te werken aan de ontbinding van het religieuze huwelijk. Hiermee zijn we er nog niet, maar wordt de juridische positie van vrouwen die het slachtoffer zijn van huwelijkse gevangenschap wel aanzienlijk verbeterd.
Ons team is deskundig en heeft ervaring op het gebied van religieus familierecht. Wilt u hier meer over weten, neemt u dan vrijblijvend contact op: www.family-affairs.nl / 010-4049588.
